İlk azərbaycanlı tibb bacısı-Nigar Şıxlinskaya

       Nigar xanım  Əliağa bəylə hələ Əliağanın Peterburqda oxuduğu illərdə məktublaşırlar. Müfti də, yəni Nigar xanımın atası məsələdən xəbərdarmış.  Hamı - bütün Şıxlinskilər ailəsi də bu sevgidən xəbərdarmış.Lakin....sən saydığını say,gör fələk nə sayır? Bu zaman Qazax qəzasına milliyyətcə acar  knyaz Məmməd bəy Palavandovu hakim təyin edirlər.O, Nigarın atası Hüseyin Əfəndi ilə dost idi. Çox keçmir Məhəmməd bəy Nigar xanımı Oğlu Dərviş bəyə istəyir. Nigarın anası Səadət xanım nə qədər deyirsə ki, qız bibisioğluna istəklidir, qonaqlar əl çəkmirlər. Və bir gün....Hüseyin Əfəndi qızını Dərviş bəyə verməyə razı olur. Şıxlınskilərə isə belə deyir Şıxlınski hərbçidir və o istedadlı olmasına baxmayaraq "şələsi dalındadır” bu gün bu şəhərdə, sabah bir başqa şəhərdədir, daim səfərdədir, bu səbəbdən də qızımı gavurların arasına qoymaram. Bundan sonra Əliağa 1908-ci ilə qədər Tiflisə geri dönmür.

Asan keçməyən illər

       İllər ötdü. Bu illər Nigar xanım üçün heç də asan keçmir. 1902-ci ildə Nigar xanımın əri sərxoşluqdan ölür. Onların yeganə oğlu isə uşağın əmisi tərəfindən gəzmək adı ilə evdən çıxarılır və oradan Türkiyəyə aparılır. Deyilənlərə görə onlar yolda tif xəstəliyindən vəfat edirlər. Nigar xanım sevimli oğlunu bir daha görmür. Keçən bu illər ərzində Əliağanın şöhrəti hər yana yayılır. O, Port Artur qəhramanı kimi şöhrət qazanır. Bu artıq o illər idi ki, Şıxlınskini "Artilleriyanın allahı” adlandırırlar. 1908-ci ildə Peterburqda çar sarayında Port Arturun müdafiəsində rəşadət göstərmiş hərbçilərin mükafatlandırılması mərasimi olur. Əliağa Şıxlınski əlində çəlik nisbətən axsayaraq öz mükafatını almaq üçün çara yaxınlaşır. Çar generalın əlini sıxaraq deyir:

-Hörmətli general,cəbhədən qayıdan əsgərdən soruşmazlar ki, ayağınız nədən axsayır? Amma sağalmadığınızı görürəm. Şıxlınski cavab verir.

-Əlahəzrət çar ayağımdan Port Arturun müdafiəsi zamanı yaralandım. Lakin sağalmır. Həkimlər bu yaranın yalnız mineral sularda sağalacağını qeyd edirlər.

-O zaman sizə Müqəddəs Georgi ordeninin 4 dərəcəsini verməklə yanaşı xərcləri 6 ay dövlət xəzinəsindən ödənilməklə Yesuntikidə müalicə almaq imkanı yaradıram. O, burada 2 ay müalicə olunur və ayağı tamamilə sağalır. Müalicəsi bitdikdən sonra Qazağa qayıdır.

Yenidən qarşılaşma..

Onun görüşünə bütün el-oba gəlir. Bir gün Tiflisdən Nigarın böyük qardaşı Bahadır Qayıbov da gəlir və Əliağanı evlərinə qonaq çağırır. Qonaqlığa gedən Şıxlınski Nigarı burada yenidən görür və burada nədən olduğunu soruşur. Ona Nigar xanımın ərinin sərxoşluqdan vəfat etdiyini və bir övladı olduğunu, Övladının isə əmisi tərəfindən Türkiyəyə aparıldığı, lakin ondan başqa xəbər alınmadığını deyirlər. Şıxlınski Həmin anda qərar verir "Nigarla evlənəcəm”.Onu Nigar xanımla evlənmək fikrindən daşındıra bilmirlər. O mənim ilk sevgimdir!..İllərdir onun ucbatından evlənmədim...” deyə cavab verir. Beləliklə 1909-cu ildə onların evlilik həyatı başlayır. Düz 22 illik evlilik həyatı.

İlk Şəfqət bacısı Nigar xanım

Nigar xanım ağlı, biliyi, dünyagörüşü ilə görkəmli sərkərdənin, doğrudan da, həyat dostu olur. Birinci Dünya müharibəsi başlayanda, yaralı əsgərlərə tibbi yardım üçün yaradılan Qırmızı Xaç Cəmiyyətinin sədri seçilir. Nigar xanımın başçılıq etdiyi xəstəxana o qədər məşhurlaşıbmış ki, ora "Şıxlinski xəstəxanası” deyirlərmiş. O, həmçinin1914-cü ildə yaradılan Qadın Xeyriyyə Cəmiyyətinin də sədri idi. Bundan başqa 1920-ci il martın 10-da Əliağa Şıxlinskinin və Fətəli Xan Xoyskinin təşəbbüsü ilə Azərbaycan Qızıl Aypara Cəmiyyəti təsis edilir. Nigar Şıxlinskaya Azərbaycan Qızıl Aypara Cəmiyyətinin  "Şəfqət xidməti”nin banisi olur. Həmçinin Nigar xanım məqalələr yazır, dul qadınların, ailədən məhrum olmuş uşaqların  haqlarını qoruyurdu. 
   1918-ci ildən Ə.Şıxlinski Qafqaza qayıdır. Bakıya qayıtdıqdan sonra Nigar xanım "Yeni fikir” qəzetində Azərbaycan ədəbiyyatına, dilinə aid məqalələr yazır. "Dilimizdə olan ərəb, fars sözlərini mümkün qədər əvəz edib Azərbaycan sözlərini işlətmək lazımdır. Çünki öz dilimizdə Azərbaycan sözləri çoxdur. Ərəb və fars sözlərini ancaq azərbaycanca əvəzi olmadıqda izahlarla işlətməliyik” deyə yazılmış məqalələri çapdan çıxır.

   Əbədi ayrılıq

1931-ci il avqustun 15-də generala ağır itki üz verir - Nigar xanım vəfat edir... Qeyd edək ki, Nigar xanımın anası Səadət xanım qızından bir il öncə dünyasını dəyişmişdi. Həm anasının ölümü, həm də bircə oğlunun Türkiyədə itkin düşməsi Nigar xanımı sarsıtmaya bilməzdi. "Mənim hər şeyim: həm səadətim, həm də səhhətim onunla getdi”. Ə.Şıxlinski "Xatirələrində” belə yazır. "Bir yerdə keçirmiş olduğumuz iyirmi iki illik həyatın aydın səmasında bir bulud ləkəsi belə görünmədi”. "Mənim ölüm tariximi sevimli Nigar xanımın vəfatı günü ilə hesablayın” - bütün bunlar generalın dediyi sözlərdir. 1931-ci il Şıxlınski üçün ağır il kimi yadda qalır o həm həyat yoldaşını həm də 47 illik dostu, silahdaşı Səməd bəy Mehmandarovu itirir. Bu iki əziz insanın ölümü Şıxlınskiyə çox pis təsir göstərir. Şıxlınski özü isə Nigar xanımdan 11 il sonra vəfat edir. Bu 11 il ərzində isə hər cümə axşamı günündə Nigar xanımın qəbrini ziyarət edir. Generalın 4 vəsiyyəti var və bu 4 vəsiyyətin dördündə də qeyd edir ki, məni sevimli Nigar xanımın yanında dəfn edərsiniz.  Əliağa Şıxlınskinin Nigar xanıma həsr etdiyi "Ey Sevdiyim Dilruba”, "Ana və onun əziz Nigarına” adlı şeiri var. Şeirlər o qədər incə ruhla yazılıb ki,istər istəməz bir hərbiçinin qələmindən çıxmasına inanmaq çətindir. Amma bu həqiqətən də belə idi.Şair qəlbli general və onun zəngin dünyagörüşə malik xanımına yazdığı bu şeirlər o qədər gözəldir ki,hətda  Üzeyir Hacıbəyov "Ey sevdiyim,ey dilruba” şeirinin 2 bəndinə romans bəstələmişdir. Əliağa Şıxlınski də elə Nigar xanımın vəfat etdiyi ayda 1942-ci ilin avqust ayında vəfat edir və Nigar xanımla yanaşı dəfn olunur.