Fransa burjua inqilabı-2-ci dərs:İnqilabın başlanması,1879-cu il 14 iyul xalq üsyanı.inqilabın qələbəsi. Müəllim Zakir Əliyev
FRANSA BURJUA İNQİLABI-(2-ci dərs )
Fransa
burjua inqilabının başlanması.
Monarxiyanın devrilməsi.
Burjua
inqilabı ərəfəsində Fransada:
1.Feodal-mütləqiyyət
quruluşu dərin böhran içərisində idi;
2.Ölkənin
təsərrüfat vəziyyəti pisləşmişdi;
3.1787-1789-cu illərdə ticarət-sənaye böhranı genişlənmişdi;
4.İşsizlik getdikcə artırdı;
5.Kütləvi
yoxsulluq şəhər və kəndləri bürümüşdü;
6.Ölkənin
maliyyə vəziyyəti ağırlaşmışdı;
7.Kral
xəzinəsi boşalmışdı.
Vəziyyətin
ağırlığını görən kral 1614-cü ildən bəri çağırılmayan Baş Ştatları çağırmağı qərara
aldı. XVI Lüdovik Baş Ştatlardan yeni borclar və vergilər üçün razılıq almaq
ümidində idi. İmtiyazlı silklər Baş
Ştatlarda hakim mövqe tutmaq və kral hakimiyyətini öz xeyirlərinə məhdudlaşdırmaq
niyyətində idilər. Lakin bu ümidlər boşa çıxdı.Çünki burjuaziya başda olmaqla
üçüncü silk Baş Ştatların çağırılması xəbərindən istifadə edərək öz siyasi
proqramları ilə çıxış etməyə başladı.Baş Ştatlara seçkilər xalq kütlələrini
daha da fəallaşdırdı.1789-cu ililn yazında xalq kütlələri vergi verməkdən imtina edir,
vergi kontorlarını dağıdırdılar. Üsyan dalğası ölkəni bürümüşdü.
Baş
Ştatlara seçkilər zamanı burjuaziya ,kəndlilər və sənətkarlar feodal qaydalarına
qarşı öz etirazlarını yazılı şəkildə bildirmək imkanı əldə etmişdilər.
Göründüyü kimi, artıq inqilabın
başlanması üçüçn əlverişli şərait yaranmışdı. Kral XVI Lüdovik Paris əhalisindən
qorxduğuna görə Baş Ştatları Versalda çağırmağa razı oldu.1789-cu il mayın 5-də
Versalda Baş Ştatların təntənəli açılışı oldu.Kral taxta əyləşib .adəti üzrə şlyapasını
başına qoyduqda , zadəganlar və ruhanilər də yerlərində əyləşib şlyapalarını
geydilər.Üçüncü silkin deputatları əvvəllər olduğu kimi başıaçıq diz çökmədilər,
ayaq üstə dayanıb , qara şlyapalarını da başlarına qoydular.Bu isə krala etiraz
demək idi. Buna görə də əyanlar heyrətləndilər və hiddətləndilər. Kralın çıxışı
üçüncü silkin deputatlarını bərk hiddətləndirdi. Kral "yeniliklərəhəddindən artıq
yeniliklərə meyl göstərilməsini” pislədi.Lakin kral islahatlar haq-oında heç nə
demədi. Kral , zadəganlar və rühanilər silki səsvermə qaydasının tərəfdarı idilər
və bu qayda ilə Baş Ştatların fəaliyyətini özlərinə tabe etmək istəyirdilər.Lakin
üçüncü silkin nümayəndələri silklər üzrə deyil, adbaad səsvermə qaydasını irəli
sürdülər.Üçüncü silkin nümayəndələri iyunun 17-də özlərini Milli Məclis elan
etdilər.İyunun 20-də kral iclasa mane olmaq üçün iclas keçiriləcək binanın
qapılarını bağlatdırdı. Lakin üçüncü silkin deputatları top oynanılan zala toplaşaraq
, konstitusiya hazılamayınca dağılışmayacaqlarına təntənəli surətdə and içdilər.
Kral
XVI Lüdovik silahdan istifadə etməkdən qorxurdu, çünki Versal qarnizonunun bir
hissəsi Milli Məclisin tərəfinə keçmişdi.Tezliklə zadəganların liberal hissəsi
də üçüncü silkə qoşuldular.İyulun 9-da Milli Məclis özünü Müəssislər Məclisi
elan etdi və özünün konstitutisya qəbul etmək hüquqnu bəyan etmiş oldu.
Kral və saray dairələri vəziyyətin belə şəkil almasından bərk qəzəbləndilər.Hökümət
Müəssislər Məclisini qovmaq üçün ordu yığmağa başladı.Lakin xalq kütlələri artıq mütləqiyyətə qarşı
mübarizəyə qalxmışdılar.
1789-cu il 14 iyul xalq üsyanı:Fransa burjua inqilabı Parisdəki üsyanla
başladı.Xalq natiqləri adamların toplaşdığı yerlərdə Müəssislər Məclisinin başı
üzərində olan təhlükədən danışır və onları silahlandırmağa çağırırdılar.Burjua
dairələri dövlətin müflis olması haqqında elan veriləcəyi barədə şayiələr
yaymağa başladı.Bu isə hökümətin borclar üzrə öz üzərinə götürdüyü öhdəliyi ləğv
etməsi demək idi. Birja,dükanlar və teatrlar bağlanmışdı.
İyulun 13-də Parisdə xalq kütlələri ratuşada burjua milisini təşkil etmək üçün Daimi komitə yaratdılar.Sonra o , Milli qvardiya adını aldı.Bir çox yerlərdə silahdükanları dağıdıldı.Silah anbarlarından 30 minə yaxın tüfəng və bir neçə top ələ keçirildi. Qrdunun bir hissəsi üsyançılar tərəfinə keçdi. Səhərə yaxın bütün şəhər onların əlində idi.
Paytaxtda mütləqiyyətin dayağı Bastiliya qalası idi.Qala Parisin şərq tərəfində yerləşən qəsəbələrindən şəhərin mərkəzinə gələn xalq kütlələrinin yolunu kəsirdi.Bastiliya səkkiz qülləli qaranlıq qala idi.Çox hündür divarlarla və dərin xəndəklə əhatə olunmuş qalın divarlardan hərbi mağzallar qəzəblə xalqa baxırdı.Üsyan günü Bastiliyanın topları paytaxtın sənətkar və fəhlə məhəllələrinə tuşlanmışdı.
Əllərində
müxtəlif silah tutmuş xalq kütlələri ,burjua milis dəstələri,üsyana qoşulmuş əsgər
və zabit qrupları iyulun 14-də səhər qalanı mühasirəyə aldılar və Bastiliyanın
təslim olunmasını tələb etdilər.Mühasirə başlandı. Üsyançılar qalanın qapısı
ağzına iki top çəkib gətirdilər və asma körpünün zəncirlərini top mərmiləri Ilə
vurub dağıtdılar.Qala komendantı öldürüldü.Bastiliya təslim oldu. Bu,Fransa Inqilabının
başlanğıcı demək idi.Bu tarixi hadisə-14 iyul günü fransız xalqı tərəfindən
milli bayram kimi qeyd olunur. Parisdə inqilabın qalib gəlməsi çox mühüm nəticələrə
gətirib çıxartdı:
1.Xalq üsyanı Müəssislər Məclisinin vəziyyətini daha da möhkəmləndirdi;
2.Bastiliyanın ələ keçirilməsi mütləqiyyətin devrilməsinə və
konstitusiyalı monarxiyanın təsbit olunmasına şərait yaratdı.
3.Fəhlələr,sənətkarlar,toxucular,xırda
dükançılar iri burjuaziyaya hakimiyyəti ələ ələ almaq imkanı verən əsas qüvvə
oldular.Onların nümayəndələri Paris bələdiyyəsinə rəhbərlik etməyə
başladılar.İri burjuaziyaya liberal zadəganlar da qoşuldular.İnqilabın gedişində
yaradılmış Milli qvardiyanın rəisi Markiz
Lafayet oldu.O, Şimali Amerikada istiqlaliyyət
müharibəsində iştirak etmişdi.
Parisdə inqilabın qələbəsi bütün ölkədə güclü inqilabi yüksəliş üçün siqnal oldu. Bastiliyanın ələ alınmasından sonra bütün Fransanı "bələdiyyə inqilabları” dalğası bürüdü.Şəhərlərdə xalq keçmiş hakimiyyəti devirirdi.Onların yerində yeni burjua bələdiyyələri yaradılırdı.Kəndlilər zadəgan qəsrlərinə hücum edir, vergi və mükəlləfiyyətlər yazzılmış sənədləri yahdırırdılar. Kəndli "jakeriyası” güclü inqilabi qüvvəyə çevrilmişdi.Mülk sahibləri tarixə "Böyük dəhşət” adı altında daxil olmuş dövrü yaşayırdılar.Onların çoxu şəhərlərə, yaxud xaricə qaçmış və ya öldürülmüşdülər.
Kəndli
üsyanlarından qorxan Müəssislər Məclisi avqustun 4-də feodal quruluşunun
tamamilə ləğv olunduğunu elan etdi. Kəndlilərin şəxsi mükəlləfiyyətləri o cümlədən
biyar pulsuz olaraq ləğv edildi.Lakin torpağın alınması və irsən keçməsi zamanı
ağaya verilən birdəfəlik pul və kəndlilərin
mülkədarların xeyrinə verdikləri digər ağır ödəniçlərin pulla alınması
qaydası qalmaqda idi.
İnqilabın
əsas məsələsi olan aqrar məsələ axıra qədər həll edilmədi. Ancaq kəndlilər bunu
inqilabın gedişində başa düşməmişdilər və ona görə də kəndlərdə başlamış çıxışlar müvəqqəti olaraq
zəifləmişdi.
Mütləqiyyətin
devrilməsi , feodal vergi və mükəlləfiyyətlərinin bir hissəsinin ləğvi saray
aristokratiyasında yeni qəzəbə səbəb olmuşdu.Kralın qardaşları və yuxarı təbəqənin bir çox nümayəndələri tələsik xaricə
qaçdılar .
Hacıqabul rayonu, UDULU kənd məktəbi,müəllim Zakir əliyev
Rəylərin sayı:.