İngiltərə burjua inqilabı. 3-cü dərs; Uzunmüddətli parlament, islahatları,levellerlər. I Karlın edam edilməsi. müəllim Zakir Əliyev
İngiltərə burjua inqilabı- 3-cü
dərs
3. Yeni zadəganlar və burjuaziya hakimiyyət
başında
Uzunmüddətli
parlamentin islahatları
Ölkədə bütün siyasi hakimiyyət yeni
zadəganların və burjuaziyanın əlinə keçmişdi. Parlament hələ vətəndaş
müharibəsinin gedişində bir sıra islahatlar həyata keçirmişdi.
Zadəgan-mülkədarlar və burjuaziyanın torpaqları onların tam mülkiyyəti elan
olunmuşdu. Bu torpaqlardan istifadəyə görə onlar artıq krala vergi verməyə
borclu deyildilər. Bunula da feodal münasibətlərinin əsaslarından biri olan
"cəngavər mülk sahibliyi” ləğv edildi. Parlament kralın, onun tərəfdarlarının
və keşişlərin torpaqlarını müsadirə edərək satışa qoydu. Kilsə parlamenə tabe
edildi. Tacirlərdən alınan vergilərin miüdarı azaldıldı.
Parlament kəndlilərin mülkədarlardan asılılığını ləğv etmədi. Kəndlilər feodal mülkiyyətlərini və onda bir vergini ödəməli idilər. Müsadirə edilən torpaqlar iri sahələr şəklində satıldığı üçün kəndlilərin onu almağa gücü çatmırdı.
Yeni zadəganlar və burjuaziya
üşün inqilab artıq 1646-cı ilin sonlarında başa çatmışdı. Parlamentdəki iri
zadəganlar kralı devirmək istəmirdilər. Sadəcə olaraq onun hakimiyyətini
məhdudlaşdırmaq yolu ilə ölkədə məhdud monarxiya yaradılmasına çalışırdılar. Bu
məsələ ilə əlaqədar onların irəli sürdüyü bütün təkliflər kral tərəfindən
inadkarlıqla rədd edilirdi.
Xalq kütlələrinin əksər hissəsi parlament
seçkilərində iştirak etmək hüququ
almamışdı. Buna görə də onlar inqilabı inkişaf etdirmək uğrunda mübarizəni
davam etdirirdilər
Levellerlər, "bərabərçilər”
London sənətkarları və xüsusilə də yeni
tipli ordunun əsgərləri arasında məşhur siyasi publisist Con Lilbernin
ideyaları geniş yayılmışdı.Lilbernin tərəfdarlarını levellerlər
adlandırırdılar. Con Lilbern çox da varlı olmayan zadəgan oğlu idi. Lrala və
anqlikan kilsəsinə qarşı çıxdığına görə
1637-ci ildə kral məhkəməsi tərəfindən böyük məbləğdə cərimə edilərək
rüsvayçiliq sütununa bağlanmışdı. Vətəndaş müharibəsi zamanı kapitan rütbəsində
londonlu sənətkarlardan ibarət olan piyada polkunda döyüşmüşdü.
Levellerlərin əsas tələbləri onların
1646-cı ildə tərtib edilmiş proqramında öz əəksini tapmışdı. Bu tələblər
aşağıdakılardan ibarət idi:
1.
I Karlın
və Lordlar palatasının hakimiyyəti ləğv edilsin;
2.
Ali
hakimiyyət İcmalar palatasına verilsin;
3.
Həmin
palata öz seçiciləri- İngiltərə xalqı qarşısında məsuliyyət daşısın;
4.
Geniş
vicdan azadlığı tətbiq edilsin;
5.
Hər bir
insan doğulandan etibarən yaşadığı cəmiyyətdə bərabər hüquqlu olmalıdır;
6.
Bütün
kişilərə parlament seçkilərində iştirak etmək hüququ verilsin.
Levellerlər xüsusi mülkiyyəti müdafiə edir, lakin yoxsul kəndlilərin xeyrinə hüç bir tələb irəli sürmürdülər, töycünün ləğv edilməsi məsələsini qoymurdular.
Kral I Karlın edamı
Uzun müddətli parlamentdə üstünlük təşkil
edən iri mülkədarlar kral hakimiyyətinin saxlanmasının tərəfdarları idilər.
Onlar inqilabi tədbirlərin həyata keçirilməsinə hər vəchlə mane olmağa
çalışırdılar. Onların bilavasitə təsiri ilə parlamentin inqilabi ordunu
buraxmaq və xalqı tərksilah etmək haqqında qərar qəbul etmək cəhdi inqilabi
qüvvələri hərəkətə gətirdi.1648-ci ilin sonunda komandanlığın əmri ilə
polkovnik Prayd kiçik bir dəstə ilə parlamentin girişini tutdu və mötədil
deputatları parlamentə buraxmadı. "Prayd təmizləməsi” adını almış bu hadisədən
sonra kralla saziş bağlamağın əleyhdarları olanlar parlamentdə üstünlük
qazandılar.
Ordu kralın edam edilməsini tələb edirdi.
Kromvel respublika tərəfdarı olmasa da levellerlərin təzyiqilə monarxiyanı ləğv
etməyə məcbur oldu. Kralın edam olunmasını tələ edən Kromvel özünəməxsus sətlik
və yenilməzliklə kralın mühakimə edilməsinə və ona ölüm hökmü çıxarılmasına
nail oldu. I KARL "dövlətin düşməni, cani, zalım, xəyanətkar kimi edama məhkum
olundu.
1649-cu il yanvarın 30-da edam həyata keçirildi. Londonda kral sarayının
divarları önündə qara pərdəyə bürülmüş edam kürsüsü ucaldılmışdı. Təbərzinlə
silahlanmış əsgərlər onu mühasirəyə almışdılar. Bütün meydan camaatla dolmuşdu.
Kralın tərəfdarlarının qisasından qorxan cəllad maska geyinmişdi. I Karl cəllad
kürsüsü qarşısında diz çökdü. Görünməmiş hadisə baş verdi, xalq kralı edam
etdirdi.
Hacıqabul rayonu, UDULU kənd tam orta
məktəbi, müəllim Z.Əliyev
Rəylərin sayı:.