İngiltərə burjua inqilabı: (Vətəndaş müharibəsi, Neyzbi döyüşü).2-ci dərs. Hacıqabul r-nu UDULU kənd tam orta məktəbi,meəllim Z,Əliyev.
İngiltərə burjua inqilabı: 2-ci dərs
İngiltərədə vəttəndaş müharibəsi
Hakimiyyətin sarsıldığını görən I Karl parlament üzərinə hücüma keçmək
qərarına gəldi. O, icmalar palatasının 5 nəfər üzvünü həbs etmək barədə
göstəriş verdi. Ancaq palamentdəki müxalifət liderləri çıxıb getmişdilər. Xalq
onları müdafiə etmək üçün ayağa qalxmışdı. Parlamenti müdafiə dəstələri təşkil
edilirdi. Qonşu şəhər və kəndlərin sakinləri ,fermerləri ,xırda mülkədarların
silahlı dəstələri də parlamenti müdafiə etmək üçün Londona gəlmişdilər. Qoşunun
bir hissəsi də parlamentin tərəfinə keçmişdi.
Əksinqilabi qəsdin puça çıxdığını görən I Karl şimala, köhnə feodal aristokratiyasının himayəsi altına qaçdı. 1642-ci ilin avqustunda I Karl parlamentə müharibə elan etdi. Bununla da İngiltərədə vətəndaş müharibəsi başlandı.
İngiltərə bir-birinə düşmən olan iki
cəbhəyə parçalandı. Kralın tərəfində feodal-zadəganlar dururdular. Kralın
tərəfdarları kavalerlər adlanırdı. Parlament tərəfdarları isə əsasən cənub – şərq
qraflıqlarında və Londonda yaşayan tacirlər, sənaye sahibləri, yeni zadəganlar,
fermerlər, sənətkarlar, sənətkar köməkçiləri və başqaları idilər.Parlamentin
tərəfdarlarını girdəbaşlar adlandırırdılar. Çünki onlar saçlarını dəyirmi
şəkildə vurdururdular.
Vətəndaş müharibəsinin əvvəllərində xeyli gücə malik olan kral ordusu palament ordusunu məğlub etdi. Əsasən, muzdlu piyadalardan ibarət olan parlament ordusu kral süvarilərinin zərbələrinə davam gətirmirdi.Parlament xalqı ayağa qaldırmaqdan çəkinirdi.Lakin rezliklə parlamentŞotlandiyanın şəxsində özünə müttəfiq tapdı. Şotlandiya ordusu İngiltərəyə daxil oldu və parlament ordusu ilə birləşərək kral ordusu üzərində qələbə çaldı. Həmin qələbədə Oliver Krimvel xüsusilə fərqləndi. Lakin vəziyyət gərgin olaraq qalırdı. Kral ordusu London üçün böyük təhlükə yaratmışdı.
Vətəndaş müharibəsinin gedişi və nəticələri
1645-ci ilin yanvarında İcmalar palatası parlament ordusunu
möhkəmləndirmək üçün tədbirlər gördü. Yeni zadəganların nümayəndəsi Oliver Kromvelə
yeni tipli ordu təşkil etmək tapşırıldı.
Kromvel kralın və anqlikan kilsəsinin barışmaz düşməni idi.Hündürboylu, sağlambədənli, dolu və qırmızı sifətli , ala və iri gözlü, gur səsə malik olan Kromvel diqqəti özünə cəlb etməyi bacarırdı.O,sadə kənd dərzisi tərəfindən qaba parçadan tikilmiş yaxası ağ kostyum geyinirdi. Kromvel özünün bütün əməllərinə "Allahın əmridir” deyə haqq qazandırır, hər bir döyüşdən əvvəl uzun müddət dua edirdi. Sayıq siyasətçi idi. O, "Allaha bel bağla, ancaq barıtı quru saxla” deməyi sevirdi.
Kromvel öz mahalının kəndlilərindən ibarət süvari dəstə yaratmışdı.
Kromvelin təşkil etdiyi orduda dəmir intizam hökm sürürdü. Əgər keşikçini keşik
zamanı yatmış görsəydilər, onu dərhal güllələyirdilər.Silahını itirənı də ölüm
cəzası gözləyirdi. Kromvel dinc əhalıni incitməməyi qadağan etmişdi. Onun
döyüşçüləri özlərini igid və möhkəm
göstərdiklərindən ohları dəmirböyürlülər adlandırırdılar. Kromvelin təklifi ilə
parlamentin ordusu dəmirböyürlülər dəstəsi nümunəsində yenidən təşkil
olunmuşdu. Bu orduya əsasən, kəndlilərdən,sənətkarlardan və manufaktura
fəhlələrindən ibarət olan çoxlu könüllü daxil idi. Komandirlər içərisində
keçmiş çəkməçiyə, arabaçıya, losmana rast gəlmək olurdu. Onların çoxunu isə
orta və xırda mülkədarlar təşkil edirdilər. Kromvelə isə general rütbəsi
verilmişdi.Bu tədbirlər tezliklə öz müsbət nəticəsini verdi.
1645-cı ilin iyunun 14-də Neyzbi kəndi yaxınlığında parlament ordusu kralın başlıca qüvvələri ilə üz-üzə gəldi. Əvvəlcə kral süvarisi rəqibin sol cinahına güclü zərbə endirdi, onu əzişdirdi və palamüntin gerib çəkilən əsgərlərini təqib etməyə başladı. Bu hlledici anda sağ cinaha komandanlıq edən Kromvel kralın ordusu üzərinə qəflətən hücuma keçdi və onu darmadağın etdi. Kralın süvariləri döyüş səhnəsinə qayıtdıqda gözlərinə inanmadılar. Dəmirböyürlülər tərəfindən təqib edilən kral piyadaları pərən-pərən düşmüşdülər.5 min nəfər əsir alındı və bütün kral artilleriyası ələ keşirildi. Qaliblər I Karlın yazışmalarını ələ keçirdilər və məlum oldu ki, o, xəyanət edərək Fransa kralına İngiltərəyə müdaxilə etməyi təklif edirdi.
Belə bir ağır şəraitdə I Karl xidmətçisinin paltarını geyinərək Şotlandiyaya qaçdı. Lakin şotlandlar böyük məbləğdə pul alaraq onu İngiltərə parlamentinə təslim etdilər. I Karl həbs olundu. Beləliklə, 1646-cı il iyunun 24-də vətəndaş müharibəsi parlamentin tam qələbəsi ilə başa çatdı.
Hacıqabul rayonu, UDULU kənd tam orta məktəbi, müəllim Z. Əliyev
Rəylərin sayı:.