Sevr sülh müqaviləsi: 1920-ci il 20 avqustda Sevr şəhərində(Paris yaxınlığında) Osmalı dövləti ilə I Dünya müharibəsində qalib gəlmiş dövlətlər arasında bağlanmış müqavilə. Z. Əliyev.
Sülh
müqavilələri:
Sevr sülh
müqaviləsi (1920-ci il 10 avqust)
Sevr sülh müqaviləsi-1920-ci ilin avqustun 10-da
Sevr şəhərin-
də (Paris yaxınlığında) Osmanlı dövləti
ilə Birinci Dünya müharibəsində qalib gəlmiş
"başlıca müttəfiq dövlətlər”(Böyük
britaniya,Fransa,İtaliya,Yaponiya) və onlara kömək etmiş
dövlətlər(Belçika,Yunanıstan,Polşa,Portuqaliya,Rumıniya,Çexoslovakiya,Yuqos-
laviya) arasında bağlanmış müqavilə.Sevr
müqaviləsinin əsasını vaxtilə ingilis diplo-
matı M.Sayks və fransız diplomatı F.Jorio-Riko tərəfindən hazırlanmış gizli İngiltərə-
Fransa(Sayks-Riko) müqaviləsinin(1916) şərtləri və
Antanta dövlətlərinin San-Remo
konfransında(1920) işləyib hazırladıqları , Osmanlı imperiyası
ərazilərinin ,həm də digər
türk dövlətlərinin ərazilərinin bölüşdürülməsi
haqqında müqavilənin mətni təşkil
edir.Sevr sülh müqaviləsinə əsasən, Fələstin
və,İraq Böyük Britaniyanın, Suriya və
Livan isə Fransanın mandatlığı altına
keçirdi.Türkiyə Ərəbistan yarımadasına və
Şimali Afrikaya iddialarından əl çəkir, İngiltərənin
Kipri ilhaq etməsini,həmçinin
İngiltərənin Misir,Hicaz əmirliyi; Fransanın isə
Marakeş və Tunis üzərində protek-
toratlığını tanıyırdı;Dodekanes adaları İtaliyaya,
Ədirnə və Gelibolu ilə birlikdə
Şərqi Frakiya Yunanıstana, Anadolu vilayətinin cənub-şərqi
Türkiyə torpaqlarında
yaradılması nəzərdə tutulan "müstəqil Kürdüstan”a,
əksər sərhəd əraziləri isə daş-
naklara(Ermənistan) verilirdi; Sevr müqaviləsinin
İstanbul və Böğazlara aid şərtləri
Türkiyəni nəinki Boğazlardan,əslində,həm də İstanbuldan məhrum
edirdi.Boğazlar üzər-
ində nəzarət üçün yaradılmış "komissiya”ya daxil
ediləcək 7 dövlətin 4-ü (B.Britaniya,
Fransa,İtaliya,Amerika Birləşmiş Ştatları) Qara
dəniz dövləti deyildi.İstanbul formal
olaraq Türliyəyə verilsə də,onun üuru tərəfdən
Yunanıstan torpaqları ilə əhatə edil-
məsi , dəniz tərəfdən isə hər iki
sahilinin "Boqazlar komissiyası”nın nəzarəti altında olan "beynəlxalq boqazlar
zonası”na aid edilməsi bu güzəşti heçə endirmişdi.
Sevr sülh müqaviləsi təkcə Osmanlı imperiyasının
varlığına son qoymaqla kifayət-
lənməyərək , Türkiyənin müstəqilliyini və türk
dövlətçiliyini məhv etməyə yönəlmişdi.
Hətta Türkiyənin əlində qalan Daxili Anadolunun
mərkəzi Ankara olan kiçik bir sahəsi
üçün belə elə məhdudiyyətlər və ağır şərtli
təəhhüdlər qoulurdu ki, bunlar əslində,
Türkiyəni gələcəkdə müstəmləkəyə çevirmək məqsədi
güdürdü.
Sevr sülh müqaviləsi həm də Cənubi
Qafqazda sabitliyin pozulmasına şərait yara-
dırdı; müqaviləyə əsasən ,Türkiyə əraziləri
hesabına şirnikləndirilən daşnaklar cürətlənərək,yenidən "Böyük Ermənistan”
yaratmaq xülyasına qapılır,Azərbaycan torpaqlarına olan ərazi iddialarnı
reallaşdırmaq "tarixi əsaslar” axtarır,Naxçıvan böl-
gəsini və digər Azərbaycan ərazilərini işğal və
ilhaq etmək üçün növbəti cəhdlər göstə-
rirdilər.
Sevr sülh
müqaviləsi Türkiyədə milli azadlıq hərəkatına güclü təkan verdi və Mustafa
Kamal Paşa Atatürkün başçılığı ilə qəsbkarlara qarşı yönəlmiş Kamalçılar
inüilabını sürətləndirdi.1921-1922-ci illərdə
xarici işğalçılara ağır zərbələr endirərə-
rərək onları ölkədən qovmağa əsasən nail olmuş
Kamalçı türk hökümətinin diplomatik
sahədə də fəaliyyətini xeyli gücləndirməsi
nəticəsində Sevr sülh müqaviləsi Lozanna
Konfransının(1922-1923) qərarları ilə ləğv
edilmişdir.
Hacıqabul
rayonu, UDULU kənd məktəbi: müəllim Z.
Əliyev
Rəylərin sayı:.